Pracownicy Wodociągów Płockich każdego dnia, 24 godziny na dobę czuwają nad tym, aby płocczanie mieli stały dostęp do zdrowej i bezpiecznej wody. Niemniej ważny jest także niezakłócony odbiór nieczystości i ścieków komunalnych. Jubileusz 130-lecia to właściwy moment aby opisać i podkreślić rolę, jaką pełnią w zaspokojeniu podstawowego prawa człowieka – w dostępie do wody pitnej i prawie do życia w przyjaznym środowisku. Historia Wodociągów Płockich zaczęła się w maju 1892 roku, kiedy ówczesne władze miasta podpisały umowę na budowę systemu wodociągów w Płocku.
Od tego momentu dokonały się ogromne zmiany i przemiany w systemie wodociągowo – kanalizacyjnym w naszym mieście. Jednak to właśnie wydarzenia z końca XIX wieku dały początek wodnej rewolucji w Płocku – mieście, które było wówczas pod zaborem rosyjskim.
Planowanie i koncesja
Moskiewski inżynier-technolog Selewk Chessin opracował projekt wstępny wodociągu, a 22 maja 1892 r. został podpisany akt rejentalny między Asesorem Kolegialnym Aleksym Mantjewem – prezydentem gubernialnego miasta Płocka a projektantem. Umowa gwarantowała dostawę wody w ilości do 100 tys. wiader na dobę, a wraz ze wzrostem liczby mieszkańców wydajność wodociągu miała być zwiększona do ilości niezbędnej do pokrycia potrzeb Płocka bez dodatkowego wynagrodzenia, ani bez możliwości przedłużenia koncesji.
Woda pobrana z rzeki Wisły miała być oczyszczana za pomocą filtrów i osadników, a następnie, jako woda czysta miała trafiać za pomocą pomp parowych do rezerwuaru umieszczonego w wieży ciśnień. Pod budowę wieży ciśnień oddano plac na końcu skweru warszawskiego o długości 10 sążni. Rury rozprowadzające wodę z wieży ciśnień miały być położone wzdłuż najbardziej zamieszkałych ulic na przestrzeni co najmniej 5 wiorst (ok. 5 km). Wszystkie rury miały być wykonane z lanego żelaza i umieszczone w ziemi na odpowiedniej głębokości, aby woda zimą w nich nie zamarzała.
Koncesja dopuszczała, aby przyłącza do budynków mogły być wykonane z kutego żelaza. W kolejnych 2 latach projekt przechodził różne modyfikacje i 14 maja 1894 roku rozpoczęto budowę, którą ukończono w rekordowo krótkim czasie – siedmiu miesięcy. Po raz pierwszy woda popłynęła w miejskiej sieci wodociągowej 6 grudnia 1894. Prace budowlane były prowadzone jednocześnie w kilku miejscach, przy znacznych nakładach finansowych. Koszt budowy wyniósł bowiem 200 tys. rubli. Po splantowaniu wzgórza przystąpiono do budowy Stacji Wodociągowej (później zwanej jako Zakład Produkcji Wody „Rybaki” lub Stacja Uzdatniania Wody „Rybaki”) położonej na prawym brzegu rzeki Wisły u podnóża skarpy.
Drugim ważnym elementem niezbędnym do funkcjonowania wodociągów w Płocku była Wieża Ciśnień, położona w górnej części miasta (22,5 sążni powyżej poziomu rzeki Wisły, a w linii prostej ok. 400 m od stacji wodociągowej) na skraju skweru warszawskiego (obecnie plac gen. Jarosława Dąbrowskiego). Wybudowano ośmioboczną, pięciopiętrową wieżę o wysokości 24 m i powierzchni 60 m2. Na ostatnim piętrze umieszczono na żelaznych belkach okrągły rezerwuar na przefiltrowaną wodę o pojemności 7 tys. wiader, co odpowiadało ok. 100 m3 wody.
Pierwsze lata działalności
6 grudnia 1894 uruchomiono w Płocku nowoczesne wodociągi miejskie. Po zakończeniu budowy przedsiębiorstwo Towarzystwo Budowy Wodociągów przekształciło się w Towarzystwo Wodociągów Płockich, na czele którego stanął inżynier Adolf Weisblat. Do roku 1929 wodociągi płockie były zarządzane przez prywatną spółkę. Dopiero w 1929 władze miasta wykupiły wodociągi za sumę 750 tys. zł i stały się zarządcą przedsiębiorstwa. Tego samego roku przystąpiono do modernizacji stacji wodociągowej.
Później w latach 30. XX w. wybudowano drugi zbiornik czystej wody o pojemności 300 m3. Przystąpiono również do budowy dwóch filtrów oraz zmodernizowano istniejącą sieć wodociągową – wymieniono przestarzałe rury na nowe oraz zwiększono ich średnice. Oprócz tego przedłużono sieć wodociągową do miejsc, gdzie jeszcze jej nie było. W roku 1935 na 39 tys. mieszkańców Płocka z wody wodociągowej korzystało 28 tys. Pozwoliło to zrezygnować z przestarzałych zdrojów ulicznych, gdzie woda była najdroższa.
W roku 1968 uruchomiono drugą – nowo wybudowaną Stację Uzdatniania Wody „Podolszyce” przy ul. Górnej 56b w Płocku wraz z ujęciem wody wiślanej „Grabówka”. W latach 80. XX w. rozbudowano SUW „Podolszyce” zwiększając wydajność tej stacji. Z powodu pogarszającej się jakości wody w rzece Wiśle w grudniu 1994 zastosowano na Stacji nowoczesną technologię uzdatniania wody, co pozwoliło w roku 1995 wyłączyć z eksploatacji przestarzałe obiekty SUW „Rybaki” wraz z ujęciem przy moście drogowo-kolejowym im. Legionów Marszałka Józefa Piłsudskiego. W listopadzie 1996 roku teren po stacji „Rybaki” przejął Urząd Miasta w Płocku.
Wieża ciśnień
Jedynym zachowanym obiektem z XIX-wiecznego systemu wodociągowego, który możemy podziwiać do dziś jest Wieża Ciśnień, której obecny adres to ul. Warszawska 26. Historia samej Wieży Ciśnień jest bardzo ciekawa. Oprócz funkcji gromadzenia wody w rezerwuarze i dostarczania jej do sieci wodociągowych w wieży mieścił się warsztat naprawy wodomierzy oraz mieszkanie. W latach 60. XX w. zdemontowano rezerwuar na szczycie wieży, przez co budowla straciła swoją pierwotną funkcję. Z czasem zaadaptowano ją na archiwum „Wodociągów” a później, przez krótki okres czasu, mieściła w sobie galerię sztuki. Potem, całkowicie wyłączona z użytkowania, przez lata stała pusta i niszczała.
W roku 2007 „Wodociągi Płockie” ponownie odzyskały zabytkową wieżę (do rejestru zabytków ówczesnego Województwa Płockiego wpisano ją w roku 1988). W latach 2011-2013 staraniem spółki przeprowadzono gruntowną modernizację zabytku, pierwszą w okresie istnienia budowli, nie licząc napraw elewacji po ostrzale artyleryjskim w 1914 roku.
Rekonstrukcja, remont i rewitalizacja przywróciły miastu jedyny tego rodzaju zabytek dawnej technicznej infrastruktury miejskiej i umożliwiły pełnienie nowych funkcji. Obecnie, wraz z dobudowanym tarasem, mieści w sobie kawiarnię i restaurację „Wieża Ciśnień” i fontannę „Wieżejka”. Wnętrza zdobią m.in. fotografie przedstawiające dawny system zaopatrzenia miasta w wodę, a także zdjęcia wieży z przeszłości. Na szczycie powstała przeszklona kopuła, umożliwiająca mieszkańcom i turystom podziwianie atrakcyjnej panoramy miasta.
Wyzwania współczesności
Dzisiaj niemal każdy mieszkaniec Płocka może korzystać z bezpiecznej wody płynącej z jego kranu, który zasilany jest wodą z wodociągu miejskiego. Wodociągi dostarczają wodę dla blisko studwudziestotysięcznego Płocka rurociągami o łącznej długości prawie 500 km. Za bezpieczeństwo tych dostaw odpowiadają pracownicy kilku wydziałów, głównie Wydziału Produkcji Wody, Wydziału Sieci Wodociągowej oraz Laboratorium zakładowego. Każdego dnia dbają oni o jakość urządzeń, którymi woda jest pobierana z ujęć głębinowych i ujęcia powierzchniowego z Wisły, o właściwy proces uzdatniania wody, stan techniczny i sanitarny rurociągów przesyłowych.
W ostatnich latach większość z kluczowych obiektów infrastruktury wodociągowej przeszła gruntowne modernizacje. W celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw wody i wysokiego standardu życia mieszkańców Płocka oraz w trosce o stan środowiska naturalnego, Wodociągi Płockie od 2017 r. rozpoczęły realizację kompleksowego programu modernizacyjnego pn. „Zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę mieszkańców Płocka”. Program opracowany jest na lata 2017-2026 i ma na celu modernizację dwóch strategicznych stacji uzdatniania wody wraz z renowacją wodociągów oraz budową studni głębinowych.
W ramach I etapu programu modernizacji w 2021 r. oddano do użytku przebudowaną Stacje Uzdatniania Wody przy ul. Góry, dzięki której cała lewobrzeżna część Płocka jest zasilana w wodę. W wyniku zrealizowanej inwestycji powstał nowoczesny budynek stacji, w którym zamontowano nowy układ technologiczny uzdatniania wody. Oparty on jest o klasyczny dwustopniowy proces filtracji na biologicznych filtrach ciśnieniowych wraz z montażem wysokiej klasy urządzeń pompowni pośredniej i płucznej. Maksymalną wydajność stacji zaprojektowano na 2200 m3/dobę.
– Jednak dzięki retencji w nowo wybudowanych zbiornikach wody czystej do sieci będzie można wtłoczyć 190 m3/h – mówi Andrzej Wiśniewski, prezes „Wodociągów Płockich”. – Będą to wystarczające ilości, które pozwolą zaopatrzyć w wodę intensywnie rozbudowujące się dzielnice: Góry i Ciechomice, jak również dodatkowo osiedle Radziwie – obecnie zasilane z głównej Stacji Uzdatniania Wody przy ul. Górnej w Płocku – zaznacza. I podkreśla, że w ten sposób cała lewobrzeżna część miasta będzie zasilana w wodę bez ryzyka gwałtownych spadków czy braku ciśnienia wody w sieci, które zdarzały się z powodu zbyt dużego zapotrzebowania na wodę w okresie letnim. Prezes spółki tłumaczy, że w tej chwili trwają prace projektowe nad modernizacją głównej Stacji Uzdatniania Wody w Płocku przy u. Górnej, która zaopatruje prawobrzeżną część miasta Płocka.
Fundusze z Unii Europejskiej
Przez wiele lat transformacji ustrojowej sektor wodociągowo – kanalizacyjny w Płocku, jak i w całym kraju był mocno niedofinansowany. Sytuacja finansowa „Wodociągów Płockich” zmieniła się z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – otworzyła się wówczas możliwość dostępu do środków unijnych. W latach 2009-2021 dzięki dofinansowaniu unijnemu w ramach zrealizowanych projektów „Uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej na terenie miasta Płocka, etap I-IV”, spółka zrealizowała strategiczne inwestycje w infrastrukturę wodociągową i kanalizacyjną na terenie aglomeracji płockiej. Całkowity koszt realizacji inwestycji w ostatnich 13 latach to ponad 400 mln zł.
Jeżeli woda to i ścieki
„Wodociągi Płockie” to oczywiście nie tylko woda – to także ścieki, które stanowią drugą bardzo ważną nitkę działalności spółki. Historia Oczyszczalni Ścieków dla miasta Płocka, która została zlokalizowana w m. Maszewo nad Wisłą, sięga roku 1970 – wtedy rozpoczęto budowę. W tym miejscu należy podkreślić, że była to wówczas jedna z niewielu w Polsce oczyszczalni mechaniczno-biologicznych. W związku z dynamicznym rozwojem technologii oczyszczania ścieków oraz zaostrzaniem dopuszczalnych norm dla ścieków, odprowadzanych do środowiska, wymagała modernizacji.
Na przestrzeni kolejnych lat, w związku z rozwojem miasta, zwiększeniem liczy mieszkańców oraz wzrostem standardów życia, konieczne były zmiany technologiczne i rozbudowa oczyszczalni o kolejne obiekty. – Największe pod względem zakresu rzeczowego jak i finansowego były modernizacje przeprowadzone w latach 1994-1996 oraz 2009-2015 – przypomina prezes Wiśniewski. – Ostatnia modernizacja była krokiem milowym w nowe rozwiązania i technologie na miarę XXI wieku – stwierdza. – Wprowadzenie nowoczesnych zmian, takich jak usuwanie biogenów (związków azotu i fosforu) ze ścieków, odzysku biogazu i wykorzystanie go do produkcji energii elektrycznej, suszenie osadów ściekowych i przemiana ich w środek poprawiający właściwości gleby, sprawia, że obiekt jest przyjazny dla środowiska, a wody Wisły nie są narażone na zanieczyszczenia zawarte w ściekach – wyjaśnia szef „Wodociągów Płockich”.
Do dziś oczyszczalnia jest nowoczesnym obiektem, obsługiwanym przez 24 h na dobę przez doświadczoną kadrę pracowników Wydziału Oczyszczalni Ścieków, którzy dbają, aby jakość ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do Wisły, spełniała restrykcyjne standardy określone przez przepisy unijne. – Każdej doby do oczyszczalni dopływa około 20 tys. m3 ścieków i tyle samo, ale oczyszczonych, odpływa do Wisły, dlatego niezwykle ważne właściwe ich oczyszczenie. Doinwestowanie oczyszczalni w ostatnich latach było możliwe m.in. dzięki środkom z Unii Europejskiej – mówi Andrzej Wiśniewski.
Ścieki to nie tylko oczyszczalnia, ale także ich transport setkami kilometrów sieci kanalizacyjnej. Jak wiadomo, kanały ściekowe znajdują się pod powierzchnią terenu, są niewidoczne i niezauważalne, jednak ich funkcja jest kluczowa dla komfortu życia ludzi. Pracownicy Wydziału Sieci Kanalizacyjnych obsługują i utrzymują we właściwym stanie technicznym blisko 350 km sieci i 62 przepompowni ścieków na terenie miasta. Znaczna część tej infrastruktury, w ostatnich latach została również zmodernizowana lub poddana renowacji. Dokonano rozdziału znacznej części kolektorów ogólnospławnych w mieście na sieć sanitarną i deszczową. Dzięki temu do oczyszczalni w Maszewie dopływa już mniej wód opadowych, które nie wymagają tak wysokiego stopnia oczyszczania. Przede wszystkim jednak wielu mieszkańców Płocka nie obawia się już obfitych deszczy, po których piwnice ich domów zalane były wodą. – Ta część naszej działalności jest w przeważającej części niewidoczna i mało się o niej mówi, a stanowi kręgosłup jakości zasobów surowca głównego jakim jest właśnie woda – podkreśla prezes spółki.
Edukacja i innowacja
Wodociągi Płockie od wielu lat prowadzą również szerokie akcje edukacyjne i promocyjne związane z wpływem na środowisko. Działania skierowane są głównie do dzieci i młodzieży, a niekiedy także dorosłych. – Warto systematycznie przypominać o zaletach dostępności i walorach zdrowotnych Płocczanki Prosto z Kranu, ale także szczerze mówić o problemach związanych z nienależytym korzystaniem z kanalizacji – uważa Andrzej Wiśniewski. I dodaje, że misja edukacyjna jest absolutnie konieczna w poszerzaniu świadomości i otwieraniu wrażliwości na tematy tak podstawowe dla ochrony naszej planety.
„Wodociągi Płockie” nie tylko edukują, ale nieustannie poszukują i wdrażają rozwiązania prośrodowiskowe. Przykładem jednego z ostatnich takich działań jest inicjatywa „Blue Bridge”, która połączy „Wodociągi Płockie” i PKN Orlen. Miejskie ścieki, zamiast do Wisły, trafią do zakładu produkcyjnego PKN Orlen w Płocku i tam zostaną wykorzystane do procesów technologicznych. W ten sposób koncern aż o 25 proc. ograniczy pobór wody z rzeki, a „Wodociągi Płockie” zmniejszą ilość ścieków zrzucanych do Wisły.
Projekt zakłada obróbkę – doczyszczenie oczyszczonych ścieków na terenie oczyszczalni eksploatowanej przez „Wodociągi Płockie” i transport ich do ujęcia wody zakładu produkcyjnego Orlenu w Płocku, skąd trafią i będą wykorzystywane jako woda procesowa. Rurociąg, który stanowi pewnego rodzaju most łączący oczyszczalnię z ujęciem wody PKN Orlen, może mieć długość ok. 5 km. Prezes Wiśniewski wyjaśnia, że szczegóły przebiegu rurociągu ustalone będą w opracowywanej obecnie Koncepcji Programowo Przestrzenne dla Projektu Blue Bridge, która będzie stanowiła podstawę do opracowania projektu wykonawczego i jego realizację. Zakończenie projektu planowane jest na koniec 2025 r.
– Miasto Płock w symbiozie z przemysłem będzie posiadało zamknięty obieg wody – nie ukrywa zadowolenia prezes Wodociągów. – Jest to innowacyjny projekt, który wpisuje się w plan działań na rzecz zrównoważonej gospodarki czyli „Europejskiego Zielonego Ładu”, który przyjęła UE chcąc powstrzymać zmiany klimatu.
Wodociągowy Pracownik
– W pędzie codziennego życia, natłoku informacji, niezauważania drobnych rzeczy ten rok jest dla nas także rokiem refleksji i zadumy – mówi Andrzej Wiśniewski. – 130 lat to dobry czas na podsumowania pracy kilku pokoleń naszych pracowników oraz setek inwestycji, decyzji i zwykłych normalnych spraw, którymi żyje nasze przedsiębiorstwo. Jednak kiedy myślimy o historii, czasie w aspekcie naszej spółki to fundamentem jest nasz Wodociągowy Pracownik – bo bez niego nic by się nie zadziało – podkreśla. – Pamiętamy i mamy świadomość, że dla wielu naszych pracowników – szczególnie tych produkcyjnych to nie jest zwykła praca – to służba i to służba szczególna. Pamiętamy tych, którzy z nami byli, a każdego dnia uczymy się szanować tych, którzy tworzą to miejsce i dbają, aby każdy mieszkaniec Płocka mógł beztrosko korzystać z dobra podstawowego, jakim jest woda – prezes nie szczędzi ciepłych słów pod adresem pracowników.
Na koniec szef Wodociągów zaznacza, że przeszłość pozwala uczyć się i kształtować ścieżki, nasza teraźniejszość to praca, którą wykonujemy każdego dnia, a ta nierozerwalnie wiąże się z przyszłością miasta i jego mieszkańców. Mamy nadzieję, że pomimo pojawiających się problemów i przeciwności, Wodociągi Płockie będą się wciąż rozwijać, tak aby życie mieszkańców Płocka było każdego dnia lepsze.
Fot. Wodociągi Płockie.