Nad projektem badawczym, który miał wyjaśnić pochodzenie przodków pierwszej polskiej dynastii królewskiej, czuwał prof. dr hab. Marek Figlerowicz, specjalista biologii molekularnej, członek korespondent PAN, przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN. Profesor będzie jednym z prelegentów ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. „W poszukiwnaiu naszych korzeni. Piastowski Płock”, która odbędzie się w Płocku już w najbliższą sobotę.
Podczas wspomnianych badań pobrano próbki materiału genetycznego z ponad 30 pochówków władców z dynastii Piastów, zaczynając od Mieszka I i Bolesława Chrobrego (a właściwie z relikwiarza, w którym ma się znajdować kość należąca do pierwszego króla Polski), przez pochownych z płockiej katedrze Władysława Hermana i Bolesława III Krzywoustego po ostatnich przedstawicieli dynastii tj. książąt mazowieckich (1526) i śląskich (1639).
Wszystko po to, aby zweryfikować hipotezy dotyczące pochodzenia Piastów. Czy faktycznie byli Słowianami, a jeśli tak… Brakowało zgodności wśród historyków – według jednych Słowianie zamieszkiwali tereny nad Wisłą i Odrą od zarania dziejów, zdaniem innych pojawili się tu na przełomie V i VI w. Nie brakowało nawet i takiej hipotezy, zgodnie z którą twórca polskiego państwa w istocie był… wikingiem.
Badania genetyczne dotyczące przedstawicieli dynastii Piastów miały umożliwić nie tylko poznanie pokrewieństw poszczególnych osób, ale i odpowiedzieć na pytania dotyczące wyglądu, zdrowia czy migracji. Co więcej, już na początku okazało się, że badaczy czeka trudne zadanie, ponieważ pochówki Piastów znajdują sie na terenie całej Polski. Problematyczny był stan zachowania grobowców. Bywało też, że szczątki zostały przemieszane z późniejszymi.
Badacze wytypowali miejsca, w których mogli liczyć na względnie dobry stan pochówków i gdzie było duże prawdopodobieństwo, że w grobach faktycznie spoczywają przedstawiciele dynastii Piastów. Jak informowała Polska Agencja Prasowa, takim obiecującym miejscem do badań stała się kaplica w płockiej katedrze, w której pochowano Władysława I Hermana (1043-1102), Bolesława III Krzywoustego (1086-1138) i 14 piastowskich książąt mazowieckich.
Nieco historii
W 1825 r. szczątki Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego i kilkunastu książąt mazowieckich zostały przeniesione do podziemi północnej kaplicy wieżowej, zwanej odtąd Królewską. „Na posadzce, pośrodku kaplicy, ustawiono zaprojektowany przez Zygmunta sarkofag z czarnego marmuru z białym alabastrowym orłem na froncie i czterema orłami cynkowymi podtrzymującymi na skrzydłach której złożono insygnia królewskie ze złoconego brązu. W 1972 r. otwarciu grobu piastowskiego specjaliści dokonali badań archeologicznych, identyfikując szczątki królewskie. W 1975 r. podczas uroczystości jubileuszowych 900-lecia diecezji płockiej prochy Władysława Hermana i Bolsława Krzywoustego spoczęły we wnętrzu sarkofagu w dwóch trumienkach wykonanych z brązu” – czytamy na stronie katedry (pod tym linkiem są dostępne archiwalne zdjęcia).
Temat powrotu do badań szczątków spoczywających w katedrze (w tym ustalenie, czy szczątki faktycznie należą do ojca i syna) wybrzmiał w momencie remontu Kaplicy Królewskiej. Zabrakło jednak (przynajmniej z początku) zgody Kurii Diecezjalnej. W 2015 r. Elżbieta Grzybowska, ówczesna rzeczniczka Kurii Diecezjalnej Płockiej, przyznała, że biskup, kierując się opiniami „niezależnych ekspertów świeckich z: Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie Delegatura w Płocku oraz prof. Henryka Samsonowicza”, otwarcie grobowca uznał za niewskazane. „Specjaliści uznali, że na tym etapie prac remontowo-konserwatorskich, prowadzonych w katedrze, otwieranie grobów Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego jest przedwczesne – podano w komunikacie. Niemniej nie wykluczono podjęcia badań później, „po znacznym zaawansowaniu remontu wieży północnej i Kaplicy Królewskiej (m.in. ścian zewnętrznych, wewnętrznej polichromii, ołtarzy i nagrobków)”.
Dwa lata później, po otwarciu odnowionej Kaplicy Królewskiej dla zwiedzających, ks. Stefan Cegłowski, proboszcz parafii katedralnej, zdradził, że biskup jest przychylny badaniom DNA. Sprawę potwierdziła Diecezja Płocka w komunikacie wydanym w lutym 2020 r: „W imieniu Diecezji Płockiej oraz Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk uprzejmie informujemy, że przy okazji prac konserwatorskich, architektonicznych i archeologicznych prowadzonych w latach 2018 i 2019 w bazylice katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Płocku pobrane zostały próbki materiału kostnego ze znajdujących się w tym kościele pochówków przedstawicieli dynastii Piastów. Decyzję o wyrażeniu zgody na pobranie próbek poprzedziły konsultacje przeprowadzone z grupą ekspertów powołaną specjalnie w tym celu przez księdza biskupa Piotra Liberę. Przewodniczył jej pan prof. Henryk Samsonowicz. Próbki pobrano zarówno z Kaplicy Królewskiej, jak i z krypty pod Kaplicą, na koszt prowadzących badania. W prace związane z otwarciem krypty pod Kaplicą Królewską zaangażowane było specjalistyczne przedsiębiorstwo Monument Service.
Informacji o pobraniu próbek celem analizy DNA w ramach projektu zatytułowanego „Dynastia i społeczeństwo państwa Piastów w świetle zintegrowanych badań historycznych, antropologicznych i genomicznych” (finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki), prowadzonego pod kierownictwem prof. dr hab. Marka Figlerowicza, realizowanego w Instytucie Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk oraz na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu, towarzyszła dodatkowa – zaplanowane w projekcie badania szczątków kostnych Piastów obejmowały rekonstrukcje twarzy dokonywane na podstawie trójwymiarowych skanów czaszek.
– Na podstawie wstępnych analiz wiemy już, że poszczególne szkielety nie zostały właściwie przyporządkowane. Na szczęście analizy pobranych próbek DNA najprawdopodobniej pozwolą przywrócić im właściwą tożsamość – mówił wówczas prof. dr hab. Marek Figlerowicz w wywiadzie dla Polskiej Agencji Prasowej.
W poszukiwaniu naszych korzeni. Piastowski Płock
Podczas konferencji naukowej „W poszukiwaniu naszych korzeni. Piastowski Płock” już w nabliższą sobotę będzie mowa m.in. o aktualnym stanie badań nad genotypem Piastów, uwzględniających także największą polską nekropolię piastowską w płockiej katedrze.
Wydarzenie jest częścią obchodów 950-lecia diecezji płockiej.
PROGRAM KONFERENCJI
Płocka bazylika katedralna
10.00-10.15
Modlitwa w Kaplicy Królewskiej przy grobach władców Polski i książąt mazowieckich.
Złożenie kwiatów na sarkofagu Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego.
Opactwo pobenedyktyńskie w Płocku
10.30-10.45
Przemówienia okolicznościowe i wprowadzenie w obrady:
bp dr Szymon Stułkowski, Biskup Płocki
Leonard Sobieraj, dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku
prof. SWPW dr hab. Zbigniew Kruszewski, prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego
10.45-11.15
Powstanie państwa Piastów – prof. dr hab. Hanna Kóčka-Krenz
11.15-11.45
Średniowieczny Płock jako centrum władzy świeckiej i kościelnej – prof. PANS dr hab. Leszek Zygner
Przerwa
12.15-12.45
Społeczeństwo państwa Piastów – historia odczytana z DNA – prof. ICHB PAN dr hab. Luiza Handschuh
12.45-13.15
Płock – największa nekropolia piastowska – prof. dr hab. Marek Figlerowicz
13.15-14.00
Dyskusja i zakończenie konferencji
Prowadzenie obrad: ks. prof. UMK dr hab. Daniel Brzeziński.
