Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Płocku – jedna z trzech w Polsce – gdzie spoczywają dawni władcy Polski – ma szansę na uzyskanie statusu Pomnika Historii, obiektu o szczególnej wartość dla kultury narodowej.
W płockiej katedrze, jednej z najstarszych w kraju, znajduje się największa nekropolia Piastów. Budowla góruje nad malowniczą skarpą, nazywaną Wzgórzem Tumskim, wznoszącą się na wysokość ok. 50 metrów nad poziom Wisły, skąd rozpościera się panorama na szeroką dolinę rzeki.
– Rozpoczęliśmy starania o wpisanie katedry na listę Pomników Historii. Projekt nosi tytuł „Pomnik Historii – Wzgórze Tumskie w Płocku”. Taka dokumentacja została przygotowana i przekazana do wojewódzkiego konserwatora zabytków w Warszawie, a stamtąd do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Po weryfikacji, jeżeli opinia ministerstwa będzie pozytywna, wniosek zostanie przekazany do prezydenta RP, który ostatecznie decyduje o kwalifikacji danego obiektu do tego ekskluzywnego klubu Pomników Historii – powiedział PAP ks. kanonik Stefan Cegłowski, proboszcz płockiej katedry. Jak zaznaczył, uzyskanie statusu Pomnika Historii dla płockiej katedry, gdzie znajduje się największa nekropolia Piastów, miałoby szczególne znaczenie dla zachowania i restauracji tego zabytkowego obiektu, a także popularyzacji wiedzy historycznej o tym szczególnym miejscu dawnej stolicy Polski i stolicy biskupstwa, istniejącego od 1075 roku.
Pomnik Historii to jedna z form ochrony zabytków o wyjątkowym znaczeniu dla historii i kultury Polski. Formuła ta funkcjonuje od 1994 r. Ostateczną decyzję o wpisaniu zabytkowego obiektu na listę Pomników Historii podejmuje prezydent RP. Obecnie jest to 60 zabytków szczególnej rangi, w tym Kraków – jako historyczny zespół miasta, Biskupin – jako rezerwat archeologiczny, Częstochowa – z zespołem klasztornym Jasnej Góry, a także Grunwald – jako pole bitwy, Wieliczka – historyczna kopalnia soli oraz Frombork – z zespołem katedralnym. W płockiej katedrze trwa obecnie, rozpoczęty w 2015 r., remont i konserwacja Kaplicy Królewskiej. Koszt przedsięwzięcia szacowano wcześniej na ok. 1 mln zł. Część środków zapewniła spółka PERN, przekazując na projekt 400 tys. zł.
– Remont Kaplicy Królewskiej powinien zakończyć się w maju. Prace są bardzo zaawansowane. Wykonano konserwację posadzki. Oczyszczona została większość polichromii, ale część z nich wymaga jeszcze uzupełnienia. Jest nowe oświetlenie. Trwają obecnie prace związane z odnowieniem ozdobnej kraty wejściowej. Konieczna jest także konserwacja sarkofagu i odnowienie książęcych insygniów – podkreślił ks. Cegłowski. Dodał, iż z myślą o odwiedzających płocką katedrę, w tym turystach, zwłaszcza młodzieży, opracowana została wstępna na razie wersja audio-wizualnej prezentacji historii Kaplicy Królewskiej.
Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Płocku została wybudowana przez biskupa Aleksandra z Malonne w latach 1130-44 w stylu romańskim. Od tego czasu była wielokrotnie przebudowywana, ostatni raz w latach 1903-15, według projektu znanego architekta Stefana Szyllera (1857-1933). Polichromię wnętrza świątyni wykonał wówczas malarz Władysław Drapiewski (1876-1961). W katedrze pochowani są dawni władcy Polski, książęta: Władysław I Herman (1043-1102) oraz jego syn Bolesław III Krzywousty (1086-1138) – to za ich panowania Płock był stolicą Polski. Spoczywają tam także szczątki 14. książąt mazowieckich, w tym Bolesława IV Kędzierzawego (1122-1173), Konrada I Mazowieckiego (1187-1247), Siemowita III Starszego (1320-1381) i Janusza II Mazowieckiego (1455-1495), a także księżniczki litewskiej Gaudemundy-Zofii (zm. 1288 r.), córki Wielkiego Księcia Litwy Trojdena, żony Bolesława II Mazowieckiego (1251-1313).
Na wzgórzu Tumskim, w sąsiedztwie płockiej bazyliki, znajduje się m.in. dawne opactwo benedyktyńskie – obecnie siedziba Muzeum Diecezjalnego, a także część średniowiecznego zamku z Wieżą Szlachecką i wieżą zegarową oraz dawna kanonia – współcześnie siedziba Towarzystwa Naukowego Płockiego, najstarszego w Polsce, istniejącego od 1820 r.
