Kogo upamiętnią na nowej wystawie, której otwarcie planowane jest w związku z jubileuszem 200-lecia Muzeum Mazowieckiego? Kilka miesięcy temu ogłoszono konkurs, aby to sami mieszkańcy zaproponowali postacie związane z historią Płocka. Czasu do namysłu było nawet nieco więcej niż początkowo przewidywano – to z uwagi na pandemię. Ostatecznie 27 osób, instytucji lub stowarzyszeń lub stowarzyszeń zgłosiło łącznie 57 kandydatur.
Zgłoszenia przyjmowano od lutego do maja tego roku. Miały zwyciężyć najlepiej sformułowane, niezbyt długie uzasadnienie. Przewidziano również nagrody – bony do Empiku o wartości 200 zł, zaproszenia na otwarcie wystawy, gadżety od Urzędu Miasta Płock,
– Początkowo mieliśmy zamiar poświęcić tę galerię ludziom sztuki związanym z Płockiem. Jednakże w toku dyskusji nad kandydaturami zrodził się pomysł, by zapytać samych płocczan, kogo warto upamiętnić i zarazem wyróżnić na muzealnej ekspozycji. Zorganizowaliśmy konkurs – każdy mógł podać imię i nazwisko swego faworyta z krótkim uzasadnieniem – przypominają w Muzeum Mazowieckim.
W jury znaleźli się przedstawiciele Muzeum Mazowieckiego, płockiego Ratusza, a także kilku lokalnych mediów. A jak się okazało, było z czego wybierać, ponieważ łącznie zgłoszono 57 kandydatur. – Wśród propozycji padały nazwiska lekarzy i ludzi kultury, społeczników i sportowców. Wymieniano osoby zaangażowane w walkę o niepodległość Polski, AK, partyzantkę antykomunistyczną, ludzi polityki i naukowców. Znalazły się postaci związane z życiem religijnym, nauczyciele i harcerze, a także dawni włodarze miasta i budowniczowie płockiego przemysłu. Ludzie żyjący zarówno w XIX jak i XX stuleciu. Ci, których Mazowsze Płockie było małą ojczyzną poprzez fakt urodzenia się na tej ziemi i wykształcenia w płockich szkołach, jak i tacy, którzy z Tumskim Wzgórzem związali się już w życiu dorosłym, tu zakładając swój dom i prowadząc działalność społeczną, zawodową czy kulturalną, czasami walcząc o polskość tych ziem. Cieszy więc, że płocczanie biorący udział w muzealnym plebiscycie, wskazali szeroką gamę postaci, aktywnych w bardzo różnych dziedzinach życia. Jest to doskonała wskazówka dla twórców przyszłej ekspozycji, w jakim powinni pójść kierunku, tworząc Galerię Wielkich Płocczan – podsumowują konkurs w Muzeum Mazowieckim.
Dodajmy, że Muzeum Mazowieckiego w 2021 r. świętuje jubileusz 200-lecia istnienia.
Przyznano trzy równorzędne nagrody następującym osobom (stowarzyszeniom):
• Michałowi Stańczakowi za zgłoszenie kandydatury Witolda Zglenickiego – „polskiego Nobla”, filantropa i pioniera w dziedzinie wydobycia ropy naftowej;
• Ewie Bielas za kandydatury małżonków Haliny i Stefana Rutskich – kustoszy naszego dziedzictwa narodowego, których żmudna praca przyczyniła się do powstania zbiorów takich płockich instytucji jak Archiwum Państwowe, Towarzystwo Naukowe czy Muzeum Mazowieckie;
• Herstorii Płockiej, która dopomina się o upamiętnienie zasług wybitnych płocczanek: Wandy Chrostowskiej, która walnie przyczyniła się do powstania Teatru Dramatycznego, Zofii Świtalskiej, działaczki Ligii Kobiet i wiceprzewodniczącej Miejskiej Rady Narodowej, Janiny Boetzel – jej działalność w Armii Krajowej ocaliła wiele istnień ludzkich; a także Kazimierza Askanasa – „prawnika z duszą artysty”.
Nagrody zostaną wręczone podczas wernisażu wystawy poświęconej wojnie polsko-bolszewickiej zatytułowanej „1920. Malarstwo i fotografia”, 18 sierpnia tego roku. Ponadto co tydzień, na Facebooku i stronie Muzeum Mazowieckiego w Płocku (muzeumplock.eu). będziecie mogli przeczytać krótkie biogramy osób wskazanych przez płocczan jako te, które zasługują na szczególne upamiętnienie. Na początek opublikowano fragmenty uzasadnień trzech autorów najciekawszych zgłoszeń. Znamy już także listę wszystkich wymienianych przez uczestników naszej zabawy kandydatów do Galerii Wielkich Płocczan.
- Michał Stańczak
Witold Zglenicki – „polski Nobel”
Zglenicki zapisał polskiej nauce dochody z pól naftowych o wartości półtora raz większej, niż wynosił kapitał fundacji noblowskiej. Po raz pierwszy i jedyny badacze mieli więcej pieniędzy, niż byli w stanie wydać. Niestety, testament został wykonany tylko w części. Po przewrocie bolszewickim w Rosji pola naftowe należące do fundacji Kasy im. Mianowskiego zostały przez bolszewików wywłaszczone bez odszkodowania. W ten sposób przestał istnieć kapitał „Polskiego Nobla”.
A ja, cóż – dopiero po latach dowiedziałem się, że po szynach ułożonych na płockiej skarpie transportowano ropę, która barkami docierała do nas aż z Morza Kaspijskiego, a w moim domu bywał polski wynalazca, geolog, hutnik, nafciarz i filantrop, uczeń Dmitrija Mendelejewa. A może nawet spotkał się z którymś z braci Nobel…
- Ewa Bielas
Halina i Stefan Rutscy
Moimi kandydatami do miana Wielkich Płocczan są Halina i Stefan Rutscy. Małżeństwo szczególnie zasłużone dla nauki i kultury Płocka. Od 1888 r. mieszkali w naszym mieście i dbali o jego dziedzictwo, m.in. o archiwalia, książki, zabytki. Działania te w tak trudnym okresie były wyjątkowo ciężkie, czasem wręcz niebezpieczne. Wiele zawdzięczają im instytucje takie jak Archiwum Państwowe, Towarzystwo Naukowe Płockie, czy nawet samo Muzeum Mazowieckie. Dzisiaj są one ośrodkami promującymi ochronę dziedzictwa narodowego i pewnego rodzaju miejscami pamięci, zacierającymi granice pomiędzy teraźniejszością a przeszłością. Myślę, że współcześnie należy podkreślać ich znaczenie oraz rolę kultury i historii w życiu człowieka, bowiem pozwalają one na rozwój jednostki oraz są podstawą świadomego społeczeństwa. Warto jest także przypomnieć, że dziedzictwo, któremu tak poświęcili się Rutscy często jest teraz dla nas na wyciągnięcie ręki, czy to w muzeum, archiwum, czy bibliotece.
- Herstoria Płocka
Zofia Świtalska
Zofia Świtalska zawsze nam imponowała. Najwięcej zawdzięczają jej płocczanki. Kiedy powstała rafineria, do Płocka przyjeżdżały całe rodziny. Mężczyźni pracowali w MZPiR, kobiety nie miały perspektyw. Świtalska stworzyła dla nich miejsca pracy – doprowadziła do usytuowania w mieście zakładów dziewiarskich „Cotex”. Była pierwszą kobietą, która zarządzała miastem, jako wiceprzewodnicząca prezydium MRN. Została prezeską Płockiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru i miała duży udział w powstaniu teatru. Przewodziła Lidze Kobiet, w 1962 roku doprowadziła do przyjęcia przez MRN rewolucyjnej uchwały „Pomoc rodzinie i kobietom”, która miała odmienić los kobiet. Dokument zakładał opiekę zdrowotną dla kobiet, przygotowanie zawodowe, opiekę nad dziećmi – stworzenie żłobków, przedszkoli, kolonii, ogródków jordanowskich. Uchwała została przyjęta przez zarząd krajowy Ligi Kobiet i stała się wzorcowa dla całego kraju. Imieniem Zofii Świtalskiej chcieliśmy nazwać nowe rondo przy ul. 3 Maja, bez powodzenia.
Lista kandydatów zgłoszonych w ramach akcji „Galeria Wielkich Płocczan”:
1. Artke Bronisław, ks.
1887-1942
PCK
2. Askanaz Kazimierz
Prawnik, popularyzator historii Płocka
3. Beczkowiczowie Jadwiga i Adam
Lekarz, działaczka społeczna, PCK
4. Boetzel Janina
AK
5. Bronarski Stefan
1916-1951
AK, żołnierz wyklęty
6. Chojnacki Jakub
1922-2006
Prezes TNP
7. Chrostowska Wanda
Płockie Towarzystwo Przyjaciół Teatru
8. Dubielak Władysław
1924-1955
Żołnierz ZWZ-AK, żołnierz wyklęty
9. Gil Bronisław
Dyskusyjny Klub Filmowy „Tramp”
10. Goldberg Mieczysław
1869-1907
pisarz
11. Gradowski Antoni
1905-1920
Harcerz, obrońca Płocka w 1920 r.
12. Gruberska Sabina
1879-1936
Nauczycielka
13. Gruberski Eugeniusz, ks.
1870-1923
Kompozytor, działacz społeczny
14. Gruberski Władysław
1873-1933
Rzeźbiarz
15. Gruberski Zygmunt
1876-1899
Student konserwatorium
16. Jastrzębowski Wojciech Bogumił
1799-1882
Filozof, przyrodnik, powstaniec
17. Jeziorowski Tadeusz
1908-1939
Harcerz, wojskowy, obrońca Płocka
18. Kaszubski Stanisław
1879/1880-1915
Działacz PPS, legionista
19. Kisielewska Julia
Pedagog, społecznik
20. Kisielewski Zdzisław Paweł
1922-2000
Wojskowy, żołnierz wyklęty
21. Koehler Witold
1909-1988
Leśnik, hilopatolog, entomolog, formikolog
22. Korda Wincenty
1892-1985
Zieleń miejska
23. Kowalska Faustyna
1905-1938
Zakonnica, św.
24. Kozłowska Franciszka
Zał. mariawityzmu
25. Koźmiński Honorat
1829-1916
Zakonnik, bł.
26. Lasocki Ignacy, ks.
1860-1933
Działacz społeczny, filantrop, PCK
27. Laszkiewiczowie Eugenia i Jan
28. Lutomirski Bolesław
29. Majewski Franciszek
1919-1948
AK, żołnierz wyklęty
30. Niedzielak Stefan, ks.
1914-1989
Kapelan AK, współzałożyciel Stow. Rodzin Katyńskich
31. Nowowiejski Antoni Julian, abp
1858-1941
Bp płocki, liturgista, bł.
32. Pniewski Jerzy Maria
1913-1989
Fizyk eksperymentator
33. Przybylska-Wendt Grażyna
1935-2020
Lekarka, NSZZ „Solidarność”
34. Rabińska Katarzyna
1924-?
Sanitariuszka w powstaniu warszawskim
35. Rogucki Antoni
1909-1983
Dyr. Petrobudowy
36. Rostowski Bolesław
?-2016
Twórca Vistuli i Bizona, Fabryka Maszyn Żniwnych
37. Rutowski Tadeusz, ks.
1929-2018
Dr filozofii
38. Rutscy Halina i Stefan
Biblioteka im. Zielińskich TNP
39. Themerson Stefan
Poeta, prozaik, filozof, filmowiec, kompozytor
40. Stolarski Dariusz
NSZZ „Solidarność”, KPN
41. Suliński Stanisław
1942-2008
Sportowiec, szczypiornista
42. Śmigielski Ludwik
1927-2007
Lekarz, PCK
43. Świtalska Zofia
Prezeska Płockiego Tow. Przyjaciół Teatru, działaczka społeczna
44. Taworski Tadeusz
1931-?
Zał. zoo w Płocku
45. Tomaszewski Tadeusz Stanisław
1917-1944
Oficer WP, żołnierz AK, cichociemny
46. Tomaszewski Tadeusz Stanisław
1917-1944
Żołnierz AK, cichociemny
47. Wasiak Stanisław
POW, prezydent Płocka
48. Wernik Aleksander
Legionista, wiceprezydent Płocka
49. Wiścicki Wojciech
?-1985
NSZZ „Solidarność”
50. Wybult Tadeusz Stanisław
1921-2004
Architekt wnętrz, scenograf
51. Wyczałkowski Seweryn, ks.
1905-1986
Społecznik, pedagog, żołnierz AK
52. Zglenicki Witold
1850-1904
Inż. górnik, geolog, nafciarz, filantrop, polski Nobel
53. Zumbach Jan
1915-1986
Wojskowy (Dywizjon 303)
54. Żebrowski Tadeusz, ks.
1925-2014
Historyk, pedagog, członek AK i ROAK
55. Żelazowski Ładysław
1901-1993
Harcerz
56. Wetmański Leon
Bł., bp pomocniczy pł.
57. Rościszewska Marcelina
1875-1947
Pedagog, społecznik