Na Mazowszu trwają prace nad uchwałą antysmogową. Do połowy lutego samorządy mają czas na odesłanie do marszałka ankiet, w których podsumują swoje działania służące ochronie powietrza. Wiele samorządów ma już się czym pochwalić. Inne rozpoczynają prace. Potrzebne są jednak systemowe rozwiązania po stronie rządowej i zaangażowanie wszystkich mieszkańców.
Opracowywana jest właśnie tzw. uchwała antysmogowa, która pozwoli wprowadzić na terenie województwa ograniczenia lub zakazy dotyczące m.in. kotłów ciepłowniczych. – Uchwała antysmogowa powstanie jeszcze w tym roku – informuje marszałek Adam Struzik. Zauważa jednak, że sam dokument nie rozwiąże problemu. Pilnie potrzebne są rozwiązania systemowe ze strony rządu, dalsze zaangażowanie samorządów, ale i samych mieszkańców. Uchwała antysmogowa wskaże m.in. jakie paliwa będą mogły być stosowane, a które zostaną ograniczone. Obecnie trwa analiza stanu środowiska w regionie. To bardzo ważny etap, ponieważ Mazowsze to największe, ale i najbardziej zróżnicowane województwo. Do połowy lutego samorządy przekazują ankiety dotyczące działań podejmowanych na ich terenie w celu ochrony powietrza. Trwa też pozyskiwanie informacji niezbędnych do przeprowadzenia inwentaryzacji urządzeń grzewczych m.in. wykorzystujących węgiel. W pełnym zdiagnozowaniu sytuacji pomoże ścisła współpraca z instytucjami naukowymi i badawczymi. Marszałek Adam Struzik podkreśla także, że samorządy na Mazowszu w ostatnich latach bardzo dużo zrobiły na rzecz ochrony środowiska, ale i edukacji mieszkańców. – Obawiam się jednak, że plany przejęcia przez rząd wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, które do tej pory były ważnym źródłem wsparcia na tego typu inwestycje, mogą zagrozić kontynuacji tych działań – zauważa.
Wiele z mazowieckich samorządów od lat inwestuje w proekologiczne rozwiązania, korzystając z wytycznych przyjętych w 2013 roku przez Sejmik Województwa Mazowieckiego w programach ochrony powietrza (obecnie trwa ich aktualizacja). Dokumenty te wyznaczyły na Mazowszu kierunki działań ograniczających emisję szkodliwych substancji, czyli m.in. rozbudowę centralnych systemów zaopatrywania w energię cieplną, stosowanie paliw o mniejszej zawartości popiołu, podłączenie do zbiorczej sieci ciepłowniczej odbiorców indywidualnych czy wymianę nieekologicznych pieców. W miastach, w których największym problemem są zanieczyszczenia komunikacyjne, wskazany został rozwój transportu publicznego, tworzenie stref z zakazem ruchu samochodów i kierowanie ruchu tranzytowego poza centra miast oraz budowa systemu parkingów przy dworcach PKP.
– Dane ze stacji pomiarowych WIOŚ pokazują, że największe stężenia pyłu zawieszonego PM 2,5 uśrednione dla tego roku odnotowywane są na stacjach zlokalizowanych pod Warszawą – w Legionowie, Otwocku i Piastowie, ale problem widać również w Siedlcach i samej Warszawie. Analizując dane całoroczne widzimy, że problem pojawia się okresowo we wszystkich strefach województwa mazowieckiego – w zależności od panujących w danej chwili warunków atmosferycznych – podkreśla Marcin Podgórski, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami oraz Pozwoleń Zintegrowanych i Wodnoprawnych urzędu marszałkowskiego.
Szereg samorządów podjęło takie działania, w czym pomogły środki będące w dyspozycji samorządu województwa np. z WFOŚiGW czy środków unijnych. Dzięki wsparciu z UE w ramach RPO WM 2007-2013 zrealizowano 66 projektów o wartości 325,2 mln zł, z czego dofinansowanie unijne wyniosło 164,6 mln zł. Udało się m.in.: przeprowadzić termomodernizacje kilkudziesięciu budynków publicznych. Powstały liczne instalacje solarne, zamontowano pompy ciepła, wybudowano również 6 elektrowni wiatrowych. Również w obecnej agendzie unijnej na lata 2014-2020 w ramach RPO WM zaplanowano podobną pomoc. 88 projektów obejmie m.in. termomodernizacje budynków publicznych, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, budowę parkingów „Parkuj i Jedź” czy budowę tras rowerowych. Dofinansowanie unijne do tych projektów wyniesie ponad 408,8 mln zł.
Na ten rok zaplanowano również kolejne nabory na wsparcie projektów, których realizacja ma poprawić jakość powietrza. Do wykorzystania jest ponad 221 mln zł. Kolejnym źródłem wsparcia jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Tylko w latach 2007-2016 na zadania poprawiające jakość powietrza WFOŚiGW w Warszawie przeznaczył ponad 385 mln zł, dofinansowując tymi środkami blisko 3 tys. inwestycji. Dzięki tej pomocy samorządy, instytucje oraz mieszkańcy Mazowsza wykonali szereg przedsięwzięć ograniczających emisję zanieczyszczeń do powietrza, takich jak modernizacje kotłowni czy montaż pomp ciepła. Powstały również instalacje wykorzystujące odnawialne źródła energii m.in. kolektory słoneczne czy ogniwa fotowoltaiczne. Przeprowadzono termomodernizację budynków. – Ochronę powietrza traktujemy priorytetowo, dlatego również w tym roku będzie można otrzymać dotacje i pożyczki na inwestycje w tym zakresie, m.in. na modernizację kotłowni czy termomodernizację budynków – tłumaczy Artur Dąbrowski, prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. – Na ten cel tylko w tym roku zarezerwowaliśmy 45 mln zł.
Należy podkreślić, że coraz więcej samorządów dostrzega problem zanieczyszczenia powietrza. Wiele samorządów chętnie sięga po oferowane wsparcie i ambitnie planuje politykę niskoemisyjną. Przykładem może być m.in. Ciechanów. W lutym ubiegłego roku uchwalono tam Plan Gospodarki Niskoemisyjnej, który zakłada, że Ciechanów stanie się miastem o wysokim poziomie redukcji emisji gazów cieplarnianych, racjonalnego wykorzystania energii oraz wzrostu udziału wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
– Na dofinansowanie zadań wpisujących się w Plan Gospodarki Niskoemisyjnej, czyli wymianę kotłów przez mieszkańców, montaż instalacji odnawialnych źródeł energii na obiektach miejskich i u osób indywidualnych chcemy pozyskać środki unijne. Ale to nie jedyne nasze działania. Budujemy również centrum Park&Ride przy dworcu PKP na ponad 200 miejsc parkingowych oraz kolejne ścieżki rowerowe – podkreśla Krzysztof Kosiński, prezydent Ciechanowa.
Niestety, szereg barier prawnych, technicznych i finansowych utrudnia samorządom skuteczne działania. Chodzi m.in. o brak podstaw prawnych do przygotowywania programów ograniczenia niskiej emisji. Marcin Podgórski, dyrektor Departamentu Gospodarki Odpadami oraz Pozwoleń Zintegrowanych i Wodnoprawnych urzędu marszałkowskiego zauważa również, że problemem jest brak możliwości nałożenia przez samorządy wojewódzkie obowiązku realizacji działań naprawczych przez samorządy gminne i powiatowe, ale także niewystarczające regulacje prawne w zakresie kontrolowania osób fizycznych, brak krajowych uregulowań prawnych w odniesieniu do wymagań emisyjnych z instalacji spalania paliw o mocy do 1 MW czy dostępność w handlu węgla niskiej jakości.
Info. Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego.