Dziś mija równo 100 lat od bohaterskiej obrony Płocka przed bolszewikami. Z tej okazji w mieście odbędzie się szereg wydarzeń, upamiętniających tragiczne chwile z historii miasta. Jak wyglądała obrona Płocka, co się później wydarzyło? Dwa filmy, które powstały dzięki zaangażowaniu wielu osób, dokładnie opisują obronę miasta sprzed wieku. Pierwszy z nich to „Album Płocki 1920-1921” w reżyserii Tadeusza Bystrama, który powstał w 1996 roku oraz „Płocka Barykada 1920 „Płock Miasto Bohater”.” z 2015 roku.
Poniżej prezentujemy obydwa filmy. Przypomnijmy w kilku słowach…
Atak bolszewicki na Płock nastąpił 18 sierpnia 1920 r. ok. godz. 14:00. Załoga wojskowa Płocka wykonywała w tym czasie natarcie na pozycje bolszewickie na przedpolu miasta w rejonie Boryszewa i Trzepowa. Szczególnie silne uderzenie spadło na batalion zapasowy 6 pułku piechoty Legionów kpt. Mieczysława Głogowieckiego i szwadron Tatarskiego pułku ułanów rtm. Włodzimierza Rychtera, atakujących w kierunku Trzepowa. Oba pododdziały zostały rozbite, co otworzyło oddziałom rosyjskim drogę do miasta. Żołnierze polscy i mieszkańcy na widok galopujących kawalerzystów w popłochu uciekali w kierunku mostu i dalej – za Wisłę.
Panikę opanowało kilku oficerów: dowódca przedmościa mjr Janusz Mościcki, kpt. Albert de Buré, rtm. Romuald Borycki, por. Iskander Achmatowicz oraz sanitariuszka Janina Landsberg – Śmieciuszewska, którzy powstrzymywali uciekających żołnierzy i organizowali punkty oporu. W pierwszej fazie walk dużą rolę odegrał oddział żandarmerii wojskowej por. Edwarda Czuruka, który swoimi żandarmami obsadził kluczowe punkty w mieście. Niemal od początku do walki włączyła się 9 kompania telegraficzna jazdy por. Zbigniewa Brodzińskiego. Stopniowo zza Wisły docierały posiłki, stabilizując sytuację w mieście.
Na korzyść strony polskiej działało również to, że po wtargnięciu do miasta żołnierze bolszewiccy, zamiast dalej atakować, rozbiegli się po domach, zajęli się rabowaniem ludności cywilnej i plądrowaniem mieszkań w poszukiwaniu jedzenia i alkoholu. Ich ofiarą padli mieszkańcy ze wszystkich grup społecznych, narodowościowych i wyznaniowych: bogaci i biedni, Polacy i Żydzi, księża katoliccy i mariawiccy.
W nocy do miasta nadeszły kolejne posiłki, co pozwoliło na podjęcie 19 sierpnia 1920 r. rano działań zaczepnych i stopniowe wypieranie nieprzyjaciela z Płocka. Równocześnie z polskim natarciem dowódca III Korpusu Konnego Gaj Bżyszkian otrzymał rozkaz porzucenia Płocka i natychmiastowego włączenia się do bitwy w rejonie Płońska. W rezultacie ok. godz. 11:00 19 sierpnia oddziały polskie wyparły bolszewików z miasta.
Źródło: Urząd Miasta Płocka
Fot. Zrzuty ekranu z filmu Album Płocki 1920-1921 [1996r.]